Karpalni tunel ili karpalni kanal jezičke su varijante na istu temu, a odnose se na anatomiju šake i njenih tetiva, krvnih sudova i nerava. Sve tetive koje omogućavaju prstima na ruci hvatanje i dodirivanje, prolaze u snopu kroz relativno uzak tunel koji sačinjavaju kosti zgloba sa jedne i kruti ligament (transverzalni karpalni ligament) s druge strane.
Osim tetiva, kroz isti tunel prolaze nervi i krvni sudovi, čineći tako popriličnu gužvu u relativno malom prostoru. Posebnu pažnju u ovom slučaju izaziva nerv koji zovemo medijanusi koji kada je pritisnut u svom prolasku kroz karpalni kanal uzrokuje sve simptome ovog sindroma.
On je kombinovani čulno-motorički živac, odvodi informacije iz većine prstiju prema mozgu, ali i pokreće neke mišiće šake i prstiju uključujući i palac.
Pritisak na palac može uzrokovati više procesa koji izazivaju:
- zadebljanje tetiva
- otok u predelu karpalnog kanala
- suženje karpalnog kanala
Iako danas postoji veliki procenat ljudi koji pate od ovog sindroma, uzrok nastanka se ne može sa sigurnošću utvrditi. Pretpostavlja se da je većina uzrokovana genetski nasleđenim užim karpalnom kanalom.
Simptomi karpalnog tunela
Simptomi ovog oboljenja najčešće se razvijaju polako:
- prolazno trnjenje u prstima – najčešće tokom noći ili ujutru nakon spavanja, a kasnije se proširi na ceo dan
utrnulost na području cele šake - otok palca ili svih prstiju – koji može ili ne mora biti praćen bolovima
- mišićna slabost
- oslabljen stisak šake – koji pacijenti često primete tek kada im počnu ispadati predmeti iz ruku, a najčešće jutarnja šoljica kafe
- nemogućnosti stiska šake i nemogućnost hvatanja malih predmeta
Uzroci razvoja sindroma karpalnog tunela
Uzroci mogu biti različiti. Pre svega treba isključiti sistemska oboljenja kojima je sindrom karpalnog kanala samo simptom, poput dijabetesa, reumatoidnog artritisa, traume, tumora ili ciste u tom području, nakupljanja vode u organizmu kao posledica trudnoće ili menopauze.
Nakon njihovog isključivanja, najčešći uzrok je svakako preopterećenje tetiva u karpalnom kanalu specifičnim poslovima i sportovima koji uzrokuju njihovo skraćivanje, poput čišćenja, rada na tastaturi, zidara, dizanja tegova, bacačkih disciplina u atletici, ali i masera i fizioterapeuta.
Dijagnostika sindroma karpalnog kanala poseban je problem. Naime, slične simptome može izazvati i pritisak na izlazišta nerava u vratnoj kičmi, koje uzrokuju degenerativni ili drugi procesi u vratu.
Neretko se radi o kombinovanim uzrocima, gde trnjenje u ruci proizilazi kako iz pritiska na nerve u vratu, tako i u samom karpalnom kanalu. Zbog toga, adekvatan specijalistički pregled je obavezan.
Tek nakon tačno postavljene dijagnoze valja pristupiti specifičnom lečenju. Treba istaći da je sindrom karpalnog kanala oboljenje koje se gotovo bez izuzetaka pojavljuje samo kod odraslih.
Tri puta češće pogađa žene, a pretpostavlja se da je razlog tome uži kanal kod žena, nego kod muškaraca. Obično pogađa obe šake, ali su simptomi jači u dominantnoj (desnoj kod dešnjaka, levoj kod levaka).
Lečenje sindroma karpalnog tunela
Kada su isključeni drugi mogući uzroci specifičnih simptoma (trnjenja, oštrih i tupih bolova, otoka, mišićne slabosti šake), vreme je da se pristupi adekvatnom lečenju koje može biti konzervativno i operativno.
Prilikom konzervativnog lečenja danas se upotrebljavaju lekovi i to najčešće nesteroidni antireumatici (od aspirina, do voltarena, ibuprofena i sl.). Ako oni ne donesu rezultate, može se primeniti i lečenje steroidima, najčešće u oblikuinjekcije na mesto pritiska (karpalni kanal). Svi ti postupci imaju ograničeno delovanje i retko se primenjuju sami.
Osnova neoperativnog lečenja svakako je fizioterapija.
Svi sindromi karpalnog kanala koji traju više od nekoliko dana ili nedelja pokazuju ograničenje kretnji u šaci, što govori u prilog skraćenju tetiva koje prolaze zajedno sa živcem medijanusa kroz karpalni kanal. U tom smislu fizioterapija imadva osnova cilja.
Prvi je smiriti simptome, dok je drugi poboljšati fleksibilnost šake i istezljivosti skraćenih tetiva. U tu svrhu danas se primenjuje kompleksni fizioterapijski pristup koji uključuje elektroterapiju, elektrostimulaciju, zatim ultrazvučno lečenje, pulsnu magnetoterapiju.
Sve to neizostavno mora biti propraćeno sa kompleksom vežbi istezanja koje se moraju činiti uporno i pod kontrolom fizioterapeuta.
Lečenje kod kuće
U kućnoj režiji moguće je raditi u samom početku hladne kupke, koje će pomoći da se bolovi, trnjenje i otok smanje. U kasnijoj fazi lečenja, a u zavisnosti od stanja, hladne se procedure zamenjuju toplim ili naizmeničnim toplo-hladnim u kombinaciji sa vežbama istezanja.
Po smirivanju primarnih simptoma i nakon poboljšanja fleksibilnosti šake, valja krenuti u poslednji korak, i uključiti vežbe za jačanje oslabljenih mišića šake i podlaktice. Valja reći da kod hroničnih sindroma karpalnog kanala lečenje traje više nedelja, pa i meseci pre minimaliziranja simptoma, ili njihovog uklanjanja. Strpljenje i upornost pacijenta najvažnija je karika u lečenju.
Ponekad, u određenom manjem procentu, fizioterapija i lekovi ne donesu adekvatno poboljšanje. Tada je vreme za razmišljanje o operativnom lečenju. U ovom se slučaju operativni zahvat sastoji od presecanja ligamenta koji čini svod karpalnog kanala, te se može izvesti otvorenom operacijom ili artroskopa.
Iako simptomi mogu nestati odmah nakon operativnog zahvata, oporavak u pravilu traje više meseci.
Osim retkih komplikacija, moguć je i trajni gubitak snage u šaci zbog gubitka podrške presečenog ligamenta. Iako nije pravilo, isto je tako moguć povratak svih simptoma i posle učinjenog operativnog zahvata.
Zbog svega toga operacija je zaista poslednja opcija u lečenju sindroma karpalnog kanala i to tek onda kada fizioterapija i lekovi nisu učinili ništa niti nakon 6 meseci upornih pokušaja.
Kiropraktički zahvat
Osim pomenutih metoda lečenja, postoje dokazi na bazi slučaja koji govore u prilog tome da je ponekad dobro učiniti i kiropraktički zahvat kao dodatak ukupnoj fizioterapiji.
Statistička istraživanja su potvrdila i da redovno vežbanje joge smanjuje simptome kod već prisutnog sindroma karpalnog kanala. Nemojte se sami dijagnostikovati i lečiti. Greške kod pacijenata koji su to pokušali viđaju se gotovo svakodnevno.
Naročito nemojte sami primenjivati vežbe čije ste fotografije ili skice videli na internetu ili u popularnoj medicinskoj literaturi. Sve to po pravilu vodi ka produženju ukupnog lečenja.